Mt 16,24
Không biết với ai thì sao chứ với tôi thì ngày thứ sáu là một ngày riêng mang những ý nghĩa bất ngờ. Đó không phải là ngày ăn chay kiêng thịt hãm mình ép xác theo kiểu đạo đức mẹ tôi vẫn dạy khi tuổi còn thơ. Đó cũng không phải là ngày hẹn hò gỏi cá sushi wasabi của mấy vị sành ăn giữa thời buổi kinh tế thị trường. Đó càng không phải là ngày kiêng cữ sợ xúi quẩy vào mình theo kiểu Tây sợ “ngày thứ sáu mười ba”, hoặc tương tự như Ta sợ ngày “mồng năm, mười bốn, hăm ba”.
1. Ơn gọi
Là một huyền nhiệm
Nếu ngày xưa còn bé, tôi trả lời Bề trên của mình về mục đích đi tu bằng câu học thuộc lòng là “để hiến thân phụng sự Chúa và cứu rỗi các linh hồn”, thì ngày hôm nay tôi cũng vẫn trả lời nguyên si đến từng chữ như vậy thôi. Có khác chăng ở chỗ ngày xưa thì ngu ngơ lờ mờ lơ mơ lớ ngớ chẳng hiểu gì, chỉ đáp lời rập khuôn như một chiếc máy kiểu “văn mẫu”, còn hôm nay thì điềm đạm hơn, chín muồi hơn, thậm chí còn cân nhắc từng chữ để cảm nhận sức nặng của hồng ân và để đo lường bước chân của thiện chí.
Cũng vẫn chỉ là một điệp khúc hiến dâng, nhưng hôm qua còn trí trá đong đưa tưởng phần lớn tuỳ thuộc vào thiện chí con người, thì hôm nay phải cúi đầu cảm nhận tất cả là hồng ân Thiên Chúa. Tất nhiên, Chúa gọi mời mà con người không đáp trả thì Ngài cũng đành bó tay; nhưng nghĩ rằng thiện chí đáp trả của con người mới là yếu tố quyết định thì rõ ràng bé cái lầm.
Ơn gọi bắt nguồn từ sáng kiến của Thiên Chúa. Chúa gọi Simon và Anrê khi hai ông đang thả lưới; Chúa gọi Giacôbê và Gioan khi các ông đang vá lưới trên thuyền (Mc 1,16-20); Chúa gọi Lêvi khi ông còn trên bàn thuế vụ (Mc 2,14).
Chúa gọi và người ta đáp lời.
Nếu để tôi tự chọn ngày chịu chức trong số bảy ngày của tuần lễ theo kiểu ăn buffet đang là mốt thịnh hành tại thành phố, thì có lẽ tôi sẽ chọn ngày “thứ năm cầu nguyện cho ơn gọi” như là món ăn ưng ý nhất; thế nhưng một khi ngày thứ sáu đã tình cờ được chọn, hay ngày được chọn lại tình cờ rơi vào ngày thứ sáu, không phải một lần mà là hai lần trong cao điểm dâng hiến, thì ắt hẳn đó phải là một tình cờ có ẩn ý cần được khám phá bằng ánh mắt tin yêu.
Mặc kệ ai muốn nói gì thì nói, riêng tôi, tôi đọc được ở đó một phác vẽ của bản chất ơn gọi: vượt trên những toan tính sắp xếp của con người, Thiên Chúa vẫn độc quyền trong sáng kiến ơn gọi của Ngài. Thánh Marcô bảo: Ngài gọi những kẻ Ngài muốn (Mc 3,13). Thế thôi!
Chính trong ý nghĩ ấy, tôi luôn luôn cảm nhận một điều huyền nhiệm trong ơn gọi đời mình, một thứ huyền nhiệm mà thánh Gioan Kim Khẩu đã phải diễn tả như một nghịch lý, khi nhìn vào thân phận của người được gọi: “Chẳng là gì cả, nhưng lại là tất cả”, hay như trong kinh tối thứ sáu đầu tiên tôi đọc sách truyện, khi nhìn lên Chúa với lòng cậy trông: “Lạy Chúa, Chúa ngự giữa chúng con và Danh Chúa được kêu cầu trên chúng con; xin đừng bỏ rơi chúng con, lạy Chúa là Thiên Chúa chúng con” (Gr 14,9b).
2. Ơn gọi
là để phục vụ cộng đoàn.
Tuần trước có người bạn vặn vẹo tại sao không chọn lễ phong chức Giám mục nhích lên hai ngày, tức là vào ngày 15 tháng 8 - lễ Đức Mẹ Mông Triệu, như thế sẽ có ngày lễ đẹp để mà nhớ, dịp lễ trọng để mà mừng, hoặc ngay cả trong trường hợp không còn gì để nhớ nữa thì cả Hội Thánh vẫn cứ mừng lễ như thường. Tôi trả lời là người được chọn không nhắm có lợi cho riêng ai, mà là nhằm tiện ích cho hết mọi người. Chọn ngày lễ lớn, ai cũng bận bịu, cả chủ chăn lẫn đoàn chiên, việc tổ chức sẽ tất bật; ngược lại, chọn ngày thường, khi công việc thảnh thơi, mọi người tham dự sẽ sốt sắng. Như thế đó, ngày thứ sáu đã được chọn, và tất cả là cho cộng đoàn.
Chính chi tiết nhỏ này đã giúp tôi suy nghĩ về mục đích ơn gọi nói chung và mục tiêu ơn gọi cá nhân mình. Nếu để vinh thân phì gia chắc chẳng ai dại gì đi theo con đường ơn gọi cả, vì quá bấp bênh, may thì ít mà có khi rủi lại nhiều. Nếu để tiến thân chắc ít người đem thân đi vào đường hẹp, vì quá khó, không khéo lại gãy gánh như chơi, tiến thân chưa thấy mà liều thân thì đã rõ ràng. Nếu chỉ để an thân thôi mà lại ngây ngô đưa chân vào tròng ơn gọi thì lỗ chổng cờ, chữ “an” chẳng gặp mà chữ “thân” lại bị biến thành món ăn cho người xâu xé. Giống như mấy chú bé trong ngày “Tiếp thị ơn gọi” hằng năm, mặc đồ Hồng y Giám mục thì tung tăng ra chiều thích lắm, nhưng được hỏi sau này lớn lên có đi tu không thì lại trả lời tỉnh queo là “Không, đi tu chán lắm, đi tu mệt lắm!”
Thế mới hay ơn gọi không vì mục đích của người được gọi, cho dẫu mục đích ấy sau này sẽ còn được thanh tẩy để đáp ứng ngang tầm với trách vụ, mà vì mục đích của Đấng gọi mình, hay cụ thể hơn là vì Đấng ấy mà phục vụ những người được trao phó cho mình trong sứ vụ.
Người ta không là mục tử “không không”, không chằng không rễ, không nơi cư trú không việc để làm, không nhận trách nhiệm và cũng không gắn bó tình cảm với một cộng đoàn nào, mà nhất thiết phải là mục tử của một cộng đoàn nhất định có tên gọi, có địa giới, có thời hạn bền vững, để rồi chính vì lợi ích của cộng đoàn đó người ta thi hành tác vụ. Thánh Augustinô đã nói trắng ra là: “Mục tử không nuôi mình mà nuôi chiên”. Mục tử mà không nuôi chiên thì không còn là mục tử đúng nghĩa nữa, hay nhiều khi bên ngoài vẫn làm công việc của mục tử, nhưng bên trong, theo kiểu tự điển tra ngược của ai đó, tinh thần phục vụ xem ra có nguy cơ bị “mục”, và lòng yêu nghề sớm muộn cũng sẽ rơi vào cõi “tử” mà thôi.
Hơn lúc nào hết, tôi thấy thấm thía tâm sự cũng là của thánh Augustinô: “Là giám mục, chúng tôi chỉ lo cho lợi ích của anh em”.
3. Ơn gọi
là bước trên đường Thánh giá.
Khi cấm phòng chuẩn bị chịu chức Linh mục, vì thời giờ gấp rút, có ba ngày thôi, mà cũng vì phải chờ đợi trước đó khá lâu rồi, năm năm, nên ý tưởng chủ đạo trong tôi lúc ấy chỉ là cảm nhận hồng ân Thiên Chúa.
Để mà ngây ngất: “Hồng ân Thiên Chúa như sương rơi trên ngọn cỏ bên đường héo khô”;
Để mà ước hẹn: “Hồng ân Thiên Chúa bao la, muôn đời con sẽ ngợi ca ơn Ngài”;
Hoặc để mà tham lam ngấu nghiến: “Hồng ân Chúa bao la, tuôn đổ xuống chan hoà, tuy tay con nhỏ bé, bao nhiêu cũng không vừa”.
Nhưng trong mười ngày tĩnh tâm chuẩn bị cho tác vụ Giám mục, tôi tuần tự suy te sựa trên giáo huấn của thánh Phêrô dành cho bậc kỳ mục trong dân: “Anh em hãy chăn dắt đoàn chiên mà Thiên Chúa đã giao phó cho anh em: lo lắng cho họ không phải vì miễn cưỡng, nhưng hoàn toàn tự nguyện như Thiên Chúa muốn, không phải vì ham hố lợi lộc thấp hèn, nhưng vì lòng nhiệt thành tận tuỵ. Đừng lấy quyền mà thống trị, nhưng hãy nêu gương sáng cho đoàn chiên” (1 Pr 5,2-4). Và cách riêng khi đào sâu nội dung bài giảng của thánh Augustinô về các mục tử, tôi đã dành thời giờ nhiều hơn cho việc định hướng nhiệm vụ mai ngày. Không phải vì xem nhẹ hồng ân Thiên Chúa, nhưng vì đã luôn xác tín rằng tất cả là hồng ân.
Thế nên điều còn lại là làm sao sống trọn vẹn bước đường tương lai, vừa như một lẽ đáp đền, và vừa như một sự trả lẽ với Thiên Chúa về công việc của mình nữa.
Tương lai thuộc về một mình Thiên Chúa Tôi chỉ biết phó dâng. Nhưng chính khi lâng lâng với ý nghĩ hiến dâng ấy, sự trùng hợp hai lần ngày thứ sáu lãnh chức Linh mục và Giám mục đã hé lộ cho tôi hiểu rằng: đường tương lai sẽ là đường Thánh giá.
Thánh giá vì trách vụ nặng nề, Thánh giá vì cộng đoàn rộng lớn, và Thánh giá cũng vì tự nhiên mình biết mình chẳng là gì cả, nhưng trong sứ vụ mình phải là tất cả cho mọi người. Chu toàn được như thế hẳn không là điều dễ dàng và cũng chẳng là việc dịu dàng đâu.
Khi hay tin tôi được Toà Thánh bổ nhiệm làm Giám mục Phụ tá Giáo phận Thành phố HCM, Đức Cha nghĩa phụ Gioan Baotixita Bùi Tuần đã xa gần nói với tôi về đường Thánh giá này qua hình ảnh dí dỏm: “Hai Đức cha Phụ tá trước đây của Giáo phận Thành phố đều khởi đầu khẩu hiệu Giám mục bằng chữ “Tình yêu” và đều kết thúc cuộc đời trên chiếc xe lăn hay trên giường bệnh, không biết Đức Cha mới này sẽ ra sao?” (Đức Cha Phanxicô Xaviê Trần Thanh Khâm “Tình Yêu độ lượng”; Đức Cha Aloisiô Phạm Văn Nẫm “Tình Yêu không giả dối”). Vâng, không biết nữa. Nhưng tôi đã khởi đầu khẩu hiệu Giám mục cũng bằng chữ “Tình Yêu” (“Tình Yêu Chúa Kitô thúc bách chúng tôi”), và tôi đang nhìn tương lai của mình lăn đi với lòng trông cậy.
Như thế đó, ngày thứ sáu đã lặng lẽ đi vào ơn gọi đời tôi, không như đơn vị điểm nhịp thời gian, mà như yếu tố góp phần nhận diện ơn gọi.
Ơn gọi là do Thiên Chúa, tôi xin chân thành cảm tạ. Ơn gọi là cho cộng đoàn, tôi mongnhiệt thành phục vụ. Và ơn gọi còn là Thánh giá của những ngày thứ sáu nối liền những ngày thứ sáu, nên xin cộng đoàn thêm lời cầu nguyện để tôi được trung thành với lễ hiến dâng.
Tác giả Vũ Duy Thống, Gm